«Προτείνουμε και συζητάμε για την πλήρη αποκατάσταση και μελλοντική διαχείριση του Εθνικού Κήπου».

«Προτείνουμε και συζητάμε για την πλήρη αποκατάσταση και μελλοντική διαχείριση του Εθνικού Κήπου».

 Ο Εθνικός κήπος αναμφίβολα  αποτελεί έναν ιστορικό τόπο για την πόλη της Αθήνας, έναν ιστορικό τόπο που συνεχίζει να εξελίσσεται να αλλάζει και να παραλλάσσεται στο χρόνο με τους δικούς του ρυθμούς που κινούνται με διαφορετική ταχύτητα από τους ρυθμούς που αναπτύσσεται η πόλη  γύρω του.

Την  εξέλιξη του κήπου μπορείς να την αναζητήσεις μέσα στην συλλογική μνήμη των κατοίκων της πόλης, ξετυλίγοντας το μίτο της Αμαλίας, του Σμιτ, του Παπαθεοδώρου, του Ταμβάκη και όλων των ανθρώπων που εργάστηκαν και εργάζονται για την βιωσιμότητά του.

Ένας  τέτοιος ιστορικός κήπος όμως, σαν ζωντανός οργανισμός βρίσκεται εκτεθειμένος στα στοιχεία της φύσης, στη φθορά του χρόνου, αλλά και τις βουλές των ανθρώπων. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων δεν είναι εύκολο να διατηρήσει αναλλοίωτη την ποιότητα του.

Στις 12 Ιανουαρίου 2016, στο Αμφιθέατρο «Αντώνης Τρίτσης», του Πνευματικό Κέντρου του Δήμου Αθηναίων πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση της Πανελλήνιας Ένωσης Επαγγελματιών Γεωτεχνικών και Επιχειρήσεων Πρασίνου (ΠΕΕΓΕΠ), με θέμα «Προτείνουμε και συζητάμε για την πλήρη αποκατάσταση και μελλοντική διαχείριση του Εθνικού Κήπου».

Οι προτάσεις αφορούν συνολική αποτίμηση των ενεργειών που πρέπει να μεθοδευθούν για την ολιστική  ανασύσταση, αναβάθμιση και εύρυθμη διαχείριση του Ε.Κ. ως ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΤΟΠΟΥ. Οι προτάσεις διακρίνονται σε άμεσες που αφορούν τεχνικές επεμβάσεις και διοικητικές αλλαγές και μακροπρόθεσμες που αναφέρονται στην αποκατάστασή του και τη μελλοντική διαχείρισή του.

Στις  τεχνικές παρεμβάσεις που θα πρέπει να δρομολογηθούν άμεσα αναφέρθηκαν ενδεικτικά: Η πρόσληψη  επιπλέον προσωπικού, η απομάκρυνση επικινδύνων δένδρων ή κλάδων υπόπτων για ατύχημα, η αξιολόγηση ορισμένων φυτικών ειδών ως διατηρητέων ή  χωροκατακτητικών, η συντήρηση και βελτίωση του συστήματος αρδεύσεως, αλλά και του αποστραγγιστικού  συστήματος, η  φυτοπαθολογική παρακολούθηση της βλάστησης εκ μέρους των αρμοδίων ειδικών του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου  και πολλές ακόμα.  Στις διοικητικές αλλαγές που θα πρέπει να δρομολογηθούν ενδεικτικά αναφέρθηκαν:  να συσταθεί ανεξάρτητο τμήμα στην Διεύθυνση Πρασίνου του Δήμου, για τον Εθνικό κήπο,  με ίδιο προϋπολογισμό και τεχνικό πρόγραμμα, να συσταθεί επιτροπή Γεωτεχνικών κ.ά. εμπειρογνωμόνων με εμπειρία στην διαχείριση ιστορικών Κήπων και Τόπων, που θα έχει υποστηρικτικό ρόλο και πολλά ακόμη.

Όσο αναφορά τις μακροπρόθεσμες ενέργειες, ο κήπος σήμερα έχει ανάγκη ένα σχέδιο για την αποκατάσταση και διαχείρισή του, ένα σχέδιο που θα διαφυλάττει την φυσική ακεραιότητά του, την ιστορική και πολιτιστική του συνέχεια, απαραίτητη για την εκπαίδευση και αναψυχή των μελλοντικών γενεών.

Το ζήτημα της αποκατάστασης και της διαχείρισης του κήπου είναι πολύπλοκο. Η σύνταξη μια τέτοιας μελέτης είναι μελέτη πεδίου, προϋποθέτει έρευνα και καταγραφή του χώρου μέτρο το μέτρο, παρτέρι το παρτέρι, σπιθαμή προς σπιθαμή. Υποχρέωση των μελετητών θα είναι  να εκτιμηθούν και να εφαρμοσθούν  όσες εκ των προτάσεων έχουν γίνει από προγενέστερες μελέτες  ( Μελέτη ΕΜΠ , Διαχειριστική Μελέτη Διευθύνσεως Πρασίνου Δ.Α. κλπ) οι οποίες χαρακτηρίζονται αναγκαίες και ουσιώδεις και η εφαρμογή των οποίων συνάδει  με το πνεύμα και την ιστορική σημασία του Ε.Κ. .

Πως καταστρώνεται όμως ένα σχέδιο αποκατάστασης και διαχείρισης ενός ιστορικού κήπου; Πρώτα από όλα θα πρέπει να μελετηθεί και να καταγραφεί η αρχική διαμόρφωση του κήπου, η ιστορική εξέλιξη του, τα ειδικά χαρακτηριστικά του,  η υπάρχουσα κατάσταση, να αξιολογηθούν οι υπάρχουσες παρεμβάσεις σε βάθος παρελθόντος χρόνου και να απαντηθεί πρώτα από όλα το ερώτημα

1.πόσο πίσω στην αρχική του σύλληψη μας επιτρέπει η εξέλιξή του να φτάσουμε. Θα πρέπει να αναζητηθούν πληροφορίες μέσα από φωτογραφίες, ημερολόγια, πίνακες ζωγραφικής, λογοτεχνία, σχέδια, αρχεία, επιστολές, χάρτες, ανθρώπους που γνωρίζουν, άρθρα περιοδικών, καταλόγους φυτών κλπ.

Σημαντική επίσης είναι η καταγραφή και  αξιολόγηση του  τοπίου, όπου θα εκτιμηθούν πέρα από τα οπτικά στοιχεία του τοπίου και τα αντίστοιχα άυλα ήτοι  τα  σχήματα , οι ήχοι,  τα επίπεδα,  το βάθος , η κίνηση, οι αντανακλάσεις, οι σκιές κλπ.

 Η υπηρεσία πρασίνου του Δήμου έχει συντάξει διαχειριστική μελέτη για τον κήπο, η οποία θα μπορούσε να  αποτελέσει πραγματικό εργαλείο για τον κήπο  αν περιλαμβάνει  γενικές αρχές με  σαφείς κατευθυντήριες γραμμές αλλά και  λεπτομερείς  πρακτικές διαχείρισης οι οποίες βέβαια θα πρέπει να εμπλουτίζονται συνεχώς με νέα στοιχεία.

Εργαλείο διαχείρισης του φυτικού υλικού θα είναι η δημιουργία μιας βάσης δεδομένων όπου θα καταγράψει κάθε φυτό, τοποθεσία, ονομασία, μορφολογικά χαρακτηριστικά, φυσιολογικά χαρακτηριστικά, ηλικία, υγειονομική κατάσταση, επεμβάσεις που έχει δεχτεί κλπ. Βέβαια θα πρέπει να μελετηθεί η σύσταση και η δομή  του εδάφους, είναι φανερό ότι υπάρχουν προβλήματα, φτωχού εδαφικού υποστρώματος με κακή στράγγιση, συγκέντρωση αλάτων κλπ. Ιδιαίτερη μνεία απαιτείται για την διαχείριση της μόνιμης φυσικής πανίδας του Ε.Κ. ( διαβίωση, διατροφή , επισκεψιμότητα κλπ).

Στα σχέδια της μακροπρόθεσμης αποκατάστασης και διαχείρισης του εθνικού κήπου θα πρέπει να περιλαμβάνονται και στοιχεία για την διαφύλαξη και ανάδειξη των αρχαιοτήτων,  την αποκατάσταση και συντήρηση των οικοδομικών στοιχείων πάσης φύσεως ( υλικά επιστρώσεως δρόμων, κτίρια, πέργκολες, κρήνες , λίμνες, καθίσματα, παγκάκια, μαρμάρινος τοίχος και κάγκελα περιφράξεως κλπ). Η υποστήριξη αυτής της προσπάθειας πρέπει να αναληφθεί από ομάδα εξειδικευμένων αρχιτεκτόνων ειδικών επί τούτο και σε στενή συνεργασία με την Διεύθυνση του Ε.Κ.

Η ίδια αντιμετώπιση απαιτείται και για την αποκατάσταση και σωστή λειτουργία των υπαρχόντων κτιρίων ιστορικής αρχιτεκτονικής αξίας ( Παιδική βιβλιοθήκη, Βοτανικό Μουσείο κλπ). Επιτακτική ανάγκη τα αποκαθιστάμενα στοιχεία να  είναι σύμφωνα με την αρχικό σχεδιασμό, τα υλικά  και  την κατασκευή τους.

Επιβάλλεται η ανανέωση, οργάνωση και βελτίωση της Παιδικής Χαράς με ασφαλή  πρότυπα και στοιχεία που θα εκπαιδεύουν δια της  αναψυχής και  θα έχουν πηγή εμπνεύσεως το φυσικό περιβάλλον του κήπου, η βελτίωση και οργάνωση της υποδοχής των επισκεπτών, η μελέτη και πρόβλεψη υποδομών για επισκέπτες με ειδικά κινητικά προβλήματα ή προβλήματα οράσεως κλπ. και πολλές ακόμα προτάσεις που μπορείτε να βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση  http://peegep.gr/archives/category/fotografies-video

Η αναβάθμιση, ανασύσταση και ανανέωση του Εθνικού κήπου απαιτεί ακάματη δραστηριότητα, σημαντική χρηματοδότηση τόσον εκ μέρους της Πολιτείας και του Δήμου όσον και από χορηγίες ή άλλες μεθόδους συγκεντρώσεως κεφαλαίων ή δωρεών , μακρύ χρονικό διάστημα ενεργειών , ορθή οργάνωση προσωπικού και συστράτευση  των αρίστων του είδους για την διαμόρφωση λύσεων που θα στηρίζονται στα διεθνή δεδομένα και συμφωνίες ( Χάρτα Φλωρεντίας, Χάρτα Βενετίας, διεθνείς συμβάσεις , ελληνική νομοθεσία κλπ).

Κατσογιάννη Σταυρούλα

Γεωπόνος-Αρχιτέκτων τοπίου